लुम्बिनी सरकारकाे योजना : गाउँ–गाउँमा खेल मैदान

दीपक बोहरा,
दाङ । रोल्पाको गंगादेव गाउँपालिका–६ को जीवनज्योति माध्यमिक विद्यालयका विद्यार्थी विगतमा मैदान नहुँदा खेल खेल्नबाट बञ्चित थिए । आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा खेल मैदान बन्यो । अहिले विद्यार्थी मात्रै होइन्, गाउँका खेलाडीहरू पनि त्यो खेल मैदानमा खेल्न जान्छन् ।

०००
लुम्बिनी प्रदेश सरकारद्वारा तीन आर्थिक वर्षमा १२ जिल्लामा २६५ वटा खेलकुदका संरचना निर्माण
०००

प्युठानको मल्लारानी गाउँपालिकाको शारदा माध्यमिक विद्यालय चौरपानीमा पनि केही वर्षअघिसम्म खेल मैदान अभाव थियो । खेलाडीलाई काम चलाउ मैदानमा खेल्ने वा बाहिर जाने बाध्यता थियो । अहिले मैदान निर्माण भएपछि खेल खेल्न बाहिर जानु पर्दैन ।

दाङको तुलसीपुर उप–महानगरपालिका–६ गौरीडाँडामा पनि ब्याटमिन्टन कबर्ड हल निर्माण भइरहेको छ ।
रोल्पा, प्युठान र दाङमा प्रदेश सरकारको सहयोगमा बनाएका यी खेल मैदान त प्रतिनिधि मात्र हुन् ।

लुम्बिनी प्रदेश सरकारले पछिल्लो तीन आर्थिक वर्षमा साढे दुई सयभन्दा बढी खेलकुदका संरचना बनाएको छ । कुनै क्लव, विद्यालय मात्रै होइन, सार्वजनिक स्थलहरूमा पनि खेलकुद संरचना बनाइरहेको छ । आर्थिक वर्ष २०७७/२०७८ देखि गएको आर्थिक वर्ष २०८०/२०८१ सम्मको तीन आर्थिक वर्षमा मात्रै प्रदेशका १२ जिल्लामा २६५ वटा खेलकुद संरचना बनेका छन् ।
‘‘हामीले जिल्ला–जिल्लामा स–साना संरचनालाई पनि प्राथमिकता दिएका छौं’’, सामाजिक विकास मन्त्रालयका अधिकृत बेगम केसी भन्छन्, ‘‘यी संरचनाले खेलकुद क्षेत्रमा निकै महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्छ ।’’

खेल मैदानसँगै खेल सामग्री खरिद, खेल प्रतियोगिता, खेलाडी प्रोत्साहन जस्ता कार्य पनि मन्त्रालयले प्राथमिकता दिएको छ । मन्त्रालयको सहयोगमा लुम्बिनीका १२ वटा जिल्लामध्ये सबैभन्दा धेरै रुपन्देहीमा ६८ वटा र सबैभन्दा कम बाँकेमा ७ वटा खेलकुद संरचनाहरू तयार भएका छन् ।

“खेल संरचना तयार भएपछि खेलकुदका कार्यक्रम पनि अघि बढेका छन् । विगतमा मैदान नहुँदा कहाँ खेल खेल्ने भन्ने समस्याले सताउने गथ्र्यो । तर, अब त्यो समस्या हटेको छ”, सामाजिक विकास डिभिजन कार्यालय पाल्पाका प्रमख मित्रप्रसाद गौतम भन्छन्, “विगतमा खेल मैदान नहुँदा विद्यालयलाई समस्या थियो । गाउँका खेलाडीले पनि त्यही समस्या झेल्थे । अहिले खेल मैदानको समस्या हट्दै गएको छ । गाउँ–गाउँमा खेल मैदानहरु बनेका छन् ।”

उनी स–साना योजनाहरु पनि खेल क्षेत्रका लागि महत्त्वपूर्ण हुने बताउँछन् । ५/१० लाखका योजनाहरु प्रत्येक खेल मैदानमा पर्ने गर्छन् । त्यही योजनाले पनि खेलकुदका संरचनालाई पूर्णता दिन भूमिका खेलेको छ । अहिले खेलकुदका संरचनामा बढि आवश्यक भएकाले पनि संरचना निर्माणमा बढि बजेट आउने गरेको छ ।

खेलकुदको विकास विद्यालय तहबाटै हुने भएकाले विद्यालय मातहत रहने गरी खेलकुद संरचना निर्माण अहिलेको अपरिहार्य रहेको सामाजिक डिभिजन कार्यालय रोल्पाका प्रमुख पुन्यप्रसाद न्यौपानेले बताए । उनले प्रष्ट पारे, “खेलकुद विद्यालय तहबाटै विकास हुने कुरा हो । त्यसैले पनि विद्यालयमा खेलकुद संरचना राम्रो हुन आवश्यक छ ।”

गौरवका योजना पनि अघि बढ्दै
प्रदेश सरकारले साना योजनाहरु मात्रै होइन्, दुई वटा गौरवका योजनाहरुमा पनि काम अघि बढाएको छ । दाङको घोराहीस्थित नेत्रलाल अभागी रंगशाला र रूपन्देहीको उजीरसिंह रंगशालालाई गौरवको योजनाका रूपमा अघि सारिएको छ । यी दुवै रंगशालाका संरचना निर्माणाधीन छन् ।

नेत्रलाल अभागीको रंगशाला
दाङको घोराही उपमहानगरपालिका वडा नं. १६ करौतीडाँडामा प्रदेशको गौरवको खेल मैदानका रूपमा आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ देखि काम सुरू भयो । उक्त रंगशालामा यस अघि डेढ करोड बढी लगानी गरेर पर्खाल लगाउने र माटो भर्ने कार्य भएको छ । नेत्रलाल अभागी रंगाशाला नामाकरण गरिएको उक्त रंगशालाको २० लाख लागतमा डीपीआर समेत निर्माण भएको छ । डीपीआरमा स्विमिङ पुल, फुटबल मैदान, ब्याटमिन्टन, भलिबल मैदानसहित अन्य खेलकुद संरचना निमाण गर्ने कुरा उल्लेख छ ।

उक्त रंगशाला निर्माणका लागि घोराही उप–महानगरपालिकाले प्रति कठ्ठा १२ लाखका दरले २७ कट्ठा निजी जग्गासमेत खरिद गरेको छ । रंगशाला निर्माण भएपछि जिल्लाको खेलकुद क्षेत्रले फड्को मार्ने अपेक्षा लिइएको छ ।

उजीरसिंहले पनि जग्गा पाउने
प्रदेशकै गौरवको योजनाका रूपमा रहेको रुपन्देहीको उजीरसिंह रंगशालाको काम पनि अघि बढ्ने भएको छ । वुटवल उप–महानगरपालिका वडा नं. १३ मा जवईमा निर्माण हुने भनिएको उक्त रंगशालाका लागि वन क्षेत्रको जग्गा प्रयोग गर्न दिने निर्णय भएको हो । गएको १८ असोजमा बसेको संघीय मन्त्री परिषद्को बैठकले वन क्षेत्रको ३ हेक्टर जग्गा रंगशाला निर्माणका लागि उप–महानगरपालिकालाई प्रयोग गर्न दिने निर्णय भएको छ ।

निर्णयसँगै काम अघि बढ्ने लुम्बिनी प्रदेशको सामाजिक विकास मन्त्रालय लुम्बिनीका अधिकृत वेगम केसीले बताए । “यस अघि जग्गा प्राप्त नहुँदा काम अघि बढ्न सकेको थिएन”, उनले भने, “अब जग्गा प्राप्तिको प्रक्रिया अघि बढेको छ । यसको पनि काम अघि बढ्ने छ ।”

रंगशाला बनाउने स्थानमा अहिले पनि खेल मैदान नै छ । रंगशालासँग हाल साढे ४ विगाहा जग्गा छ । डीपीआर अनुसार १५ मिटर मात्रै वनको जग्गा आवश्यक पर्ने हो । त्यही जग्गा पनि प्राप्त नहुँदा काम अघि बढ्न सकेको थिएन ।

अब त्यही खेल मैदानलाई स्तरबृद्धि गरेर उजीरसिंह रंगशाला बनाउने तयारी गरिएको हो । त्यसका लागि बुटवल उप–महानगरपालिकाले २०७५ सालमै ५० लाख रुपैयाँ खर्च गरेर डीपीआर बनाइसकेको छ । डीपीआर बनाएपछि वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन (इआइए) समेत तयार भएको छ । लुम्बिनी प्रदेश सरकारको १० लाख र वुटवल उप–महानगरपालिकाको ५ लाखमा ईआईए बनेको हो ।

यसअघि रंगशाला निर्माणका लागि भनेर बजेट परे पनि जग्गा प्राप्ति नहुँदा काम अघि बढ्न सकेको थिएन । चालु आर्थिक वर्षमा रंगशाला निर्माणका लागि साढे ३ करोड बजेट बिनियोजन भएको छ । बहुवर्षिय बनाएर रंगशाला निर्माणको काम अघि बढाउने तयारी रहेको अधिकृत केसीले प्रष्ट पारे ।

“एक वर्षमा मात्रै यो रंगशाला निर्माणको काम पूरा हुने हुँदैन”, उनले भने “बहुवर्षिय बनाएर काम अघि बढ्नेछ ।” लुम्बिनी प्रदेश सरकार खेलकुद क्षेत्रको विकास गर्न साना र ठूला योजनाका साथ अघि बढेको छ ।